Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), normal solunumu engelleyen ve tamamen geri döndürülemeyen hava akımı tıkanması ile karakterize bir kronik akciğer hastalığı türüdür. Daha tanıdık olan 'kronik bronşit' ve 'amfizem' terimleri artık kullanılmamakta, ancak şimdi KOAH teşhisine dahil edilmektedir. KOAH yavaş yavaş ilerleyebilir ve zamanla nefes almayı giderek zorlaştırır.
Kronik Bronşit Nedir?
Kronik bronşit, akciğerlerinize hava taşıyan bronşiyal tüplerinizi tahriş eder. Buna karşılık, tüpler şişer ve astar boyunca mukus (balgam veya sümük) oluşur. Birikme, tüpün açıklığını daraltarak akciğerlere hava girip çıkmasını zorlaştırır. Bronşiyal tüplerin (silya) içindeki küçük, saç benzeri yapılar, normal olarak mukusu hava yollarının dışına taşır. Ancak kronik bronşit veya sigaradan kaynaklanan tahriş onlara zarar verir. Hasar görmüş kirpikler, mukusu temizlemeye yardımcı olamaz.
Amfizem Nedir?
Amfizem, akciğerin "alt kısmında" bronşiyal tüplerin ucundaki küçük hava keselerinin (alveoller) duvarlarının parçalanmasıdır. Akciğer baş aşağı bir ağaç gibidir. Gövde soluk borusu veya "trakea" dır, dallar "bronşlar" ve yapraklar hava keseleri veya "alveoller" dir. Hava keseleri, oksijenin kanınıza ve karbondioksitin dışarı aktarılmasında çok önemli bir rol oynar. Amfizemin neden olduğu hasar, hava keselerinin duvarlarını tahrip ederek tam nefes almayı zorlaştırır.
KOAH Kimlerde Görülür?
KOAH'ın birincil nedeni sigara içmektir. Ancak sigara içenlerin tümü bu hastalığa yakalanmaz. Aşağıdaki durumlar daha yüksek risk barındırabilir:
- Kadınlarda
- 65 yaşın üzerinde olan kişilerde
- Hava kirliliğine maruz kalmış kişilerde
- Kimyasallar, toz veya dumanlarla çalışmış kişilerde
- KOAH geliştirmek için genetik bir risk faktörü olan alfa-1 antitripsin eksikliğine (AAT) sahip olmak.
- Çocukluk döneminde birçok solunum yolu enfeksiyonu geçirmek.
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Nedenleri Nelerdir?
Tütün içmek KOAH vakalarının %90'ına neden olur. Diğer nedenler şunları içerir:
- Alfa-1 antitripsin (AAT) eksikliği, genetik bir bozukluk.
- Pasif içicilik.
- Hava kirliliği.
- İşyeri tozu ve dumanı (mesleki akciğer hastalıkları).
- Sigara içmek.
Tütün dumanı solunum yollarını tahriş ederek solunum yollarını daraltan iltihaplanmayı (tahriş ve şişlik) tetikler. Duman ayrıca kirpikleri de tahrip eder, böylece hava yollarından mukus ve sıkışmış parçacıkları çıkarma işini yapamazlar.
AAT Eksikliği
AAT ( alfa-1 antitripsin eksikliği ), amfizeme yol açabilen nadir, kalıtsal bir hastalıktır. Alfa-1 antitripsin, akciğerleri iltihabın zararlı etkilerinden korumaya yardımcı olan bir enzimdir. AAT'ye sahip olduğunuzda, alfa-1 antitripsin adı verilen enzimi yeterince üretemezsiniz. Duman ve toz gibi tahriş edici maddelere maruz kalma nedeniyle akciğerlerinizin hasar görmesi daha olasıdır.
KOAH Belirtileri Nelerdir?
“KOAH hastalığının sebepleri nelerdir?”, “Koah hastalığı nedenleri nedir?”, “Koah hastalığı belirtileri nelerdir?” ve “Koah hastalığı nedir belirtileri nasıl ortaya çıkar?” gibi sorular nefes darlığı çeken veya eskisi gibi gücü olmayan herkesin merak ettiği sorulardır. Erken teşhis ve tedavi için aşağıdaki belirtileri dikkate alın ve gerektiğinde doktorunuzdan yardım alın.
KOAH Başlangıcı Nasıl Anlaşılır?
Belirti ve semptomların ciddiyeti KOAH evresine bağlıdır. Alevlenmeler sırasında belirtiler kötüleşir.
AŞAMA 1:
Semptomlar hafiftir ve genellikle gözden kaçar, ancak akciğerlerde hasar başlar. KOAH 1. Evre belirtileri şunları içerir:
- Kuru öksürük
- Berrak, beyaz, sarı veya yeşil mukusla birlikte görülen kalıcı öksürük
- Nefes darlığı
AŞAMA 2:
- Sabahları kötüleşebilen mukuslu kalıcı öksürük
- Hafif rutin aktivitelerde bile nefes darlığı
- Eforda hırıltı
- Rahatsız uyku
- Yorgunluk
AŞAMA 3:
Evre 3, yaşam kalitesi üzerinde daha büyük bir etkiye sahiptir. Evre 3'teki semptomlar önemli ölçüde kötüdür. KOAH 3.evre belirtileri:
- Sık solunum yolu enfeksiyonları
- Ayak bileklerinde, ayaklarda ve bacaklarda şişme
- Göğüste gerginlik
- Derin nefes almada sorun
- Temel görevleri yaparken hırıltı ve diğer nefes alma sorunları
AŞAMA 4:
Bu, KOAH'ın son aşamasıdır. Akciğerlerin yıllarca hasar görmesinden sonra ortaya çıkar. Hastalar genellikle 4. Evrede kötüleşir ve sık sık ölümcül ataklar yaşar. Hastaların yaşam kalitesi çok düşüktür. KOAH 4. Evre belirtileri şunları içerir:
- Sürekli hırıltı
- Nefessiz kalmak
- Deliryum
- Artan kalp atış hızı
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Kan basıncında artış
KOAH Nasıl Teşhis Edilir?
Doktor, göğüs röntgeni dahil olmak üzere bir dizi kan ve radyolojik test önerebilir. KOAH için altın standart olan test, pulmoner akciğer fonksiyon testidir (SFT). KOAH teşhis ve tedavisi için ihtiyaç duyacağınız tüm sağlık hizmetlerinin maliyetlerini güvence altına almanız için tamamlayıcı sağlık sigortası yaptırmanızı tavsiye ediyoruz.
KOAH Nasıl Tedavi Edilir?
Kısaca tedavi seçeneklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kısa süreli ve uzun süreli bronkodiyalatörler,
- Oral steroidler veya steroid inhalerleri,
- Mukusu temizlemek, inceltmek ve hava yolunu temizlemek için ilaç,
- Enfeksiyon için antibiyotikler,
- Sigara ve diğer tahriş edici maddelere maruz kalmayı önlemek,
- Pulmoner rehabilitasyon,
- Oksijen terapisi,
- Nefes egzersizleri,
- Akciğer nakli de dahil olmak üzere ciddi vakalarda ameliyat gerekli olabilir.
KOAH'ın Aşamaları Nelerdir ve KOAH da Atak Nedir?
KOAH giderek kötüleşebilir. Hafiften şiddetliye ne kadar hızlı ilerlediği kişiden kişiye değişir.
Hafif KOAH (1. evre veya erken evre)
KOAH'ın ilk belirtisi genellikle merdiven çıkmak gibi hafif egzersizlerle nefes darlığı hissetmektir. Bu semptomu şekilsiz olmakla veya yaşlanmakla suçlamak kolay olduğu için, birçok insan KOAH hastası olduğunun farkında değildir. Diğer bir belirti, özellikle sabahları rahatsızlık veren balgamlı bir öksürüktür (mukuslu öksürük).
Orta ile Şiddetli KOAH (2. ve 3. evre)
Genel olarak nefes darlığı daha ileri düzey KOAH ile daha belirgindir. Günlük aktiviteler sırasında bile nefes darlığı yaşayabilirsiniz. Ayrıca KOAH alevlenmesi; artmış balgam, balgamda renk değişikliği ve daha fazla nefes darlığı yaşadığınız zamanlarda görülür ve genellikle KOAH'ın yüksek evrelerinde daha yaygındır. Ayrıca bronşit ve zatürre gibi akciğer enfeksiyonlarına yatkın hale gelirsiniz.
Çok Şiddetli KOAH (4. evre)
KOAH şiddetlendiğinde, yaptığınız hemen hemen her şey nefes darlığına neden olabilir. Bu hareket kabiliyetinizi sınırlar. Portatif bir tanktan ilave oksijene ihtiyacınız olabilir.
KOAH Hastalığının Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Erken teşhis ve tedavi ile hastalığın ilerlemesi ve alevlenmeleri kontrol edilebilir ve uzun ömür optimize edilebilir. Hastalar kaliteli bir yaşam sürdürebilir ve mümkün olduğu kadar egzersiz yapmaya teşvik edilir. Hastalar sigarayı bırakmalı ve diğer çevresel faktörlere maruz kalmaktan kaçınmalıdır. KOAH ilaçları ise öksürük ve solunum sorunları gibi semptomları hafifletmeye ve solunum yolu enfeksiyonlarından kaçınmaya odaklanır. Doktorunuz şunları önerebilir:
Bronkodilatörler: Bu ilaçlar solunum yollarını rahatlatır. Soluduğunuz bir sisin içinden verilen bronkodilatörler, daha kolay nefes almanıza yardımcı olur.
Antiinflamatuar ilaçlar: Doktorlar genellikle akciğerlerdeki inflamasyonu azaltmak için steroidler reçete ederler. Steroidleri sis şeklinde (nebülizör veya inhaler) solur veya bir hap yutarak alırsınız.
Ek oksijen: Kan oksijeniniz düşükse ( hipoksemi ), oksijen seviyenizi iyileştirmek için taşınabilir bir oksijen tankına ihtiyacınız olabilir.
Antibiyotikler: KOAH sizi akciğer enfeksiyonlarına yatkın hale getirir ve bu da zayıflamış akciğerlerinize daha fazla zarar verebilir. Doktorunuz bakteriyel bir enfeksiyonu durdurmak için antibiyotik yazabilir.
Aşılar: Solunum yolu enfeksiyonları, KOAH'ınız olduğunda daha tehlikelidir. Grip ve zatürreyi önlemek için aşı yaptırmak özellikle önemlidir.
Rehabilitasyon: Rehabilitasyon programları, nefes darlığını azaltmak için etkili solunum stratejileri öğretmeye ve kondisyona odaklanır.
Antikolinerjikler: hava yollarının etrafını saran kas bantlarını gevşetir. Bu hareket solunum yollarını açar ve nefes almayı iyileştirmek için akciğerlere daha fazla hava girip çıkmasına izin verir. Antikolinerjikler ayrıca mukusun akciğerlerden temizlenmesine yardımcı olur. Hava yolları açıldığında, mukus daha serbest hareket eder ve bu nedenle daha kolay öksürülebilir. Antikolinerjikler, hızlı etkili bronkodilatörlerden farklı ve daha yavaş çalışır.
Lökotrien modifiye ediciler: Lökotrienler, vücudumuzda doğal olarak oluşan ve hava yolu kaslarının kasılmasına, mukus ve sıvı üretimine neden olan kimyasallardır. Bu yeni ilaçlar, kimyasalları bloke ederek ve bu reaksiyonları azaltarak çalışır. Bu ilaçlar, bazı insanlarda hava akışını iyileştirmeye ve semptomları azaltmaya yardımcı olur.
Balgam söktürücüler: Solunum yollarındaki mukusu inceltir, böylece daha kolay öksürülebilir.
Antihistaminikler: Tıkalı kafaları, sulu gözleri ve hapşırmayı rahatlatır. Bu semptomları gidermede etkili olsalar da, antihistaminikler hava yollarını kurutarak nefes almayı zorlaştırabilir ve aşırı mukusu öksürürken zorluğa neden olabilir.
KOAH Balon Tedavisi Nasıl Yapılır?
Düzenli akciğer egzersizleri, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ile ilişkili nefes darlığını azaltmaya yardımcı olabilir. Balon üfleme yöntemi gibi egzersizler ile yaşanan belirtiler azaltılabilir.
KOAH Hangi Hastalıklara Neden Olur?
Kronik bronşiti olan birinin nefes alırken sürekli öksürmesi ve hırıltılı nefes alması yaygındır. Nefes darlığı ve yorgunluk hissi de yaygındır. Oksijeni havadan kana taşıma kabiliyetinin azalması nedeniyle kandaki düşük oksijen, dudakların veya tırnakların mavimsi bir renk almasına neden olabilir.
KOAH, kalbin akciğerlere kan pompalamak için daha çok çalışması gerektiğinden kalp yetmezliğine yol açabilir. Kalp kanı düzgün şekilde pompalayamadığında, bacakların ve ayak bileklerinin kan damarlarında toplanır ve şişmelerine neden olur, buna ödem denir .
KOAH'ınız varsa, zaman zaman enfeksiyon kapma olasılığınız artmış nefes darlığı ve daha fazla balgam üretimi veya balgam renginde bir değişiklikle sonuçlanabilir. Ayrıca ara sıra kan öksürebilirsiniz. Bunlar daha ciddi bir sorunun belirtileri olabilir ve doktorunuza görünmek önemlidir.
KOAH Hastalığı Öldürür mü?
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı veya KOAH, yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir hastalıktır. KOAH'lı hastalar, kronik inflamasyonun neden olduğu ataklarda ortaya çıkabilen astım benzeri hırıltılı solunum, nefes darlığı, göğüste sıkışma ve öksürüğe eğilimli oldukları gibi viral ve bakteriyel enfeksiyonlara da açıktırlar. KOAH atakları uygun tedavi yöntemleri ile kontrol altına alınabilse de dünya genelinde en yaygın dördüncü ölüm nedenidir ve her yıl yüzbinlerce kişiyi sevdiklerinden ayırmaktadır.
KOAH Hastası Nasıl Beslenmeli?
KOAH hastaları, nefes almak için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyar. KOAH'lı bir kişinin nefes alması için gereken kaslar, 10 kat daha fazla kaloriye ihtiyaç duyar. Çünkü havayı tıkalı hava yollarından geçirmek daha fazla çaba gerektirir. Bununla birlikte, çok fazla kalori, KOAH'ı şiddetlendirebilecek kilo alımına neden olur.
- Ahududulu Yoğurt
KOAH'lı bir kişi kendini sık sık yorgun bulursa veya yemek yerken nefes almakta güçlük çekerse, günde dört ila altı kez daha küçük öğünler yemelidir. Bu, ihtiyaç duyulduğunda daha fazla kalori sağlayabilir ve kişi daha az yorgun ve daha az tok hissedecektir.
- Kahvaltı
KOAH'lı insanlar için enerji seviyeleri sabahları en yüksektir. Bu nedenle en büyük öğünlerini kahvaltıda yemeleri tavsiye edilir. Kepekli tahıl (yulaf ezmesi) ve tam buğday ekmeği, günde önerilen 25 ila 30 gram lifin iyi bir kısmını sağlamaya yardımcı olacaktır. Çilek, yaban mersini veya ahududu eklenmiş yulaf ezmesi de tercih edebilirsiniz.
- Besleyici Yiyecekler
Yemek yerken yorulursanız, önce yüksek kalorili yiyecekleri yemelisiniz, ancak boş kalori sağlayan yiyecekleri yememelisiniz. Sağlıklı yüksek kalorili yiyecekler ayrıca protein sağlar. Tavuk, pişmiş (kızartılmamış) balık ve yağsız etler tercih edilmelidir. Kek, turta, dondurma veya diğer şekerli besinler faydalı olmadığı gibi boşuna kalori almanıza neden olur.
KOAH Hastalığı Genetik midir?
KOAH oluşumuna birçok faktör katkıda bulunabilir. Sigara içmek KOAH gelişiminde bir numaralı risk faktörü olsa da, son araştırmalar genlerin de önemli bir rol oynayabileceğini göstermektedir. KOAH, ırk, etnik köken, cinsiyet ve çevresel faktörlerin yanı sıra genetik faktörlerden etkilenebilir. Benzer sigara içme öyküsü olan kişilerde akciğer fonksiyonundaki belirgin değişkenlik ve KOAH riski, ailesel kümelenme çalışmaları ile birlikte, KOAH'da genetik için önemli bir rolü desteklemektedir.
KOAH Hastaları Spor Yapabilir mi?
Nefes darlığı ve halsizlik, kronik akciğer hastalığı olan kişilerin iki yaygın sorunudur. Sonuç olarak, birçok insan nefes darlığına neden olan fiziksel aktivitelere katılmaktan kaçınır. Buna karşılık, bu insanlar daha da az aktivite ile zayıflar ve nefes darlığı daha da artar. Düzenli bir egzersiz programı bu kısır döngüyü kırmaya yardımcı olabilir.
Küçük miktarlarda bile yapılan egzersiz, kasları güçlendirmeye ve kasları daha verimli hale getirmeye yardımcı olabilir. Ayrıca solunum kasları da dahil olmak üzere düzenli kullanılmayan kasları gererek yürüyüş gibi günlük aktiviteler kolaylaşacak ve akciğer fonksiyonları iyileşecektir.
Egzersiz ilk bakışta bunaltıcı görünse de, çok yavaş bir hızda yürümek bile genel yaşam kalitenize fayda sağlayacaktır. Egzersiz, iştahınızı artırarak, vücudunuzun akciğer fonksiyonunu onarmak ve sürdürmek için ihtiyacınız olan "yakıt" ve yapı taşlarını sağlar. Hafif ile orta şiddette egzersizin zihinsel işlevi iyileştirdiği de kanıtlanmıştır.
Hafif ve orta derecede egzersizin faydaları, düzenli bir egzersiz rutinine başladıktan sonra oldukça hızlı bir şekilde ortaya çıkacaktır. Ancak bu olumlu etkiler göründükleri kadar çabuk kaybolabilir. Bu nedenle sağlıklı düzenli egzersiz alışkanlığına başladığınızda, doktorunuz tarafından aksi belirtilmedikçe her gün devam etmelisiniz.
Sağlıkla kalın.
