Uyku pasif bir süreç gibi görülse de; içinde farklı dinamikleri taşıyan, yaşam için elzem bir zaman dilimidir. Bu süre zarfında bedenimizin biyolojik dinlenmesi, dokuların onarılması, hormonların sentezlenmesi, psikolojik dinlenmemiz ve hafızamızın yapılandırılması sağlanıyor. Sağlıklı uyku uyumak, hem beden için hem de zihinsel faliyetlerimiz için oldukça önemlidir.
Uyku Apnesi hakkında detaylı bilgiyi kaleme aldığımız yazımız da ilginizi çekebilir.
Farklı nedenlerle uykunun bozulması hem geceye hem de gündüze ait şikayetlere ve çeşitli sağlık problemlerine neden oluyor. Günlük sabit bir rutine sahip olmamak, alkol veya kahve, enerji içecekleri gibi uyarıcı etkiye sahip içecekler tüketmek, saatlerin alarmı ve gün ışığı, biyolojik saat olarak da bilinen günlük döngüyü etkileyebiliyor.
Normal Uyku Nedir? Belli Saatleri Var mıdır?
Herkesin uyku süresi kendisine özeldir. Kimi dört saat uyur kimi ise on bir saat. Bu süre genlerde belirlenmiştir. Fakat insanların çoğu 6–8 saat uykuya ihtiyaç duyar.
Yaşa göre de uyku süresinde değişiklikler gözlenir. Bebekler parçalı olarak günün çoğunu uykuda geçirir, okul öncesi çocuklarda gece uykusu bütünlük kazanır ve gündüz bir kez öğleden sonra uyurlar. Daha sonraki dönemlerde ise pek de fizyolojik olmayan ancak okul ve iş yaşamı ile sadece geceleri uyunur. Normalde öğleden sonra saat 14.00 gibi fizyolojik uykuluk hali olur. Bazı ülkelerdeki siesta zamanı aslında normal uyku fizyolojisinin gereğidir. Gündüz uyunan yarım saatlik bir uyku gece uyku ihtiyacı süresinin bir buçuk saat kısalmasına neden olur.
Uyku Evreleri Nelerdir?
Uyku sırasında vücudumuz, kendini onarma konusunda büyük bir aktivite içinde olur; hücreleri yeniler, cilt dokusunu güzelleştirir, fiziksel ve mental pek çok faydayı bir araya toplar. Burada göz ardı etmememiz gereken en önemli şeylerden biri uykunun “kalitesi”dir.
Peki uykunun evreleri nelerdir ve hangi evrelerde neler yaşanır?
REM Uykusu Nedir?
REM uykusunda ne olur sorusunun yanıtına geçmeden önce REM'in açılımına kısaca bir göz atalım. REM, hızlı göz hareketi olarak dilimize çevirebileceğimiz İngilizce “rapid eye movement” kelimelerinin kısaltılmış halidir. REM uykusunun süresi, kişinin sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Peki REM uykusunda ne olur? REM uykusunda vücuttaki kaslar geçici bir felç halindedir buna karşın beyin aktiftir. Gün içinde edinilen bilgiler ön bellekten alınıp kaydedilir.
Non-REM Uykusu Nedir?
Non-REM uykusu, uykunun ilk evresidir. Uykunun büyük bir bölümünü Non-REM uykusu oluşturur. Non-REM evresinde kan basıncı düşebilir ve bu nedenle kalbin çalışması yavaşlayabilir. Bazı uyurgezerlik vakalarının bu uyku sırasında yaşandığı düşünülmektedir. REM ve Non-REM arasındaki farklara da kısaca değinelim.
- REM sırasında görülen rüyalar hatırlanırken, Non-REM uykusunda rüyalar hatırlanmaz.
- Uykunun ilk evresi olan Non-REM evresi tamamlandıktan sonra REM evresi başlar.
- Non-REM uykusunda kaslarda felç olmaz ancak REM uykusunda vücut geçici felç halindedir.
Fazla Uykunun Neden Olduğu 7 Sağlık Problemi
“En doğru miktarı” ayarlamak her ne kadar tartışmalı bir konu olsa da çoğu yetişkin için gecede 7-9 saat arası uyku, fonksiyonların en iyi şekilde işlemesi için uygundur. Ancak sürekli günde 9 saatten fazla uyumak altta yatan bir hastalığın işareti olabilir, ayrıca birçok sağlık sorununa da kapı açar. İşte çok fazla uyumanın neden olduğu en büyük riskler:
- Çok fazla uyumak depresyon riskini artırır.
- Beyni zayıflatır.
- Hamile kalmanızı zorlaştırabilir.
- Çok fazla uyku diyabet riskini artırır.
- Kilo artışına sebep olur.
- Kalbe zarar verir.
- Çok fazla uyumak erken ölüme neden olabilir.
Uzmanlar, uyku kalitesinin geliştirilmesi için de bazı tavsiyelerde bulunuyor: (Önemli ve gerekli olan gece 11'den sonra uyumak olduğunu unutmayın.)
- Hafta sonları dâhil uyku düzeninize bağlı kalın.
- Uyku vaktinde rahatlatıcı bir ritüel geliştirin.
- Her gün egzersiz yapın.
- Yatak odasında ideal oda sıcaklığını, ses seviyesini ve ışık miktarını koruyun.
- Alkol ve kafein gibi 'gizli uyku kaçırıcılardan' sakının.
- Yatağa gitmeden önce elektronik aletleri kapatın.
Son olarak önemli bir notu sizinle paylaşmak isteriz. Grip salgınının 7'den 70'e kol gezdiği bugünlerde, uzmanlardan sık sık sağlıklı beslenme ve hijyen kurallarına dikkat edilmesi gerektiğine yönelik açıklamalar geliyor. Griple mücadelede, sağlıklı beslenme ve hijyen kadar “sağlıklı bir uyku” da son derece önemli rol oynuyor. Çünkü uykusuzluk, gribe ve birçok hastalığa davetiye çıkardığı gibi, hastalıkların iyileşme sürecini yavaşlatıyor.
Sağlıkla kalın.
