Vejetaryenlik; çeşitli nedenlerle kırmızı et, balık, kümes hayvanları ve bazı durumlarda yumurta, süt ve süt ürünlerini tüketmemektir. Bu kişiler tahıl, sebze, meyve gibi bitkisel gıdalarla beslenmeyi tercih eder. Kişilerin vejetaryen beslenme şeklini tercih etmesinde dinsel ve ahlaki bir takım inanışlar etkili olabileceği gibi, bu şekilde beslenmenin daha sağlıklı olduğu düşüncesi de yaygındır.
Bu yazımızda sizlere geniş bir vejetaryenlik dosyası hazırladık; önce vejetaryen beslenme nedir kısaca bir göz atalım ve ardından işin “ne yemeli ne yememeli” kısmına eğilelim.
Vejetaryen Beslenme Nedir?
Vejetaryen beslenme bitkisel kaynaklı besinlerin beslenme rutininde yer aldığı bir beslenme tarzıdır. Vejetaryen beslenmenin birçok nedeni vardır. Her ne kadar temelinde sağlıklı yaşamı savunuyor olsa da beraberinde ekonomik ve etik değerleri de getirebilir. Örneğin canlı eşitliği, tür eşitliği, her canlıya saygı gibi temel değerler üzerine de vejetaryen beslenme inşa edilebilir.
Sağlıklı beslenme türlerinden biri olan vejetaryen beslenmede bitkisel besinler tüketilirken; et, kümes hayvanları, balık, yumurta, süt, peynir ya da yoğurt gibi hayvansal gıdalar beslenme rutininde ya yer almaz ya da çok az miktarda yer alır. Vejetaryen beslenmenin de kendi içinde türleri olduğunu unutmamak gerekir. Hayvansal gıdaları hiçbir koşulda tüketmeyen bir grup olduğu gibi minimumda tüketen bir grup da vardır özetle.
Vejetaryen Beslenme Faydaları Nelerdir?
Kuşkusuz sağlıklı yaşamın temellerinden biri vejetaryen beslenmedir. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki vegan ya da vejetaryen tip beslenmenin sağlığa pek çok faydası bulunur. Özellikle kalp damar hastalıkları, kolesterol seviyeleri, obezite, hipertansiyon ve benzeri gibi hastalıklara karşı etkili olduğu bilinir.
Her ne kadar pek çok yönden fayda sağlıyor olsa da “herkese göre” değildir; kronik rahatsızlığı olanlar için bu tip beslenme zararlı olabilir bu nedenle vejetaryen beslenme tarzını benimsemeden önce doktorunuzdan görüş almanız çok daha sağlıklı olacaktır.
Vejetaryenler Ne Yer?
Yukarıda da kısaca sözünü ettiğimiz üzere vejetaryen beslenmenin de kendi içinde türleri vardır. Diyetin temelinde kırmızı et, kümes hayvanları ya da balık gibi etlerin yerine tahıl, kuru baklagiller, soya, sebze ve meyvelerin tüketilmesi vardır.
Her koşulda bitkisel kaynaklı gıdalar, listenin başını çeker. Bazı vejetaryen gruplarda kümes hayvanı, et ya da balık asla yer almaz ve yalnızca hayvansal kaynak olarak süt tüketirler. Bazı gruplarda ise yumurta, süt ve yoğurt dahil hayvansal hiçbir ürün tüketilmez. Zaman zaman bu tip hayvansal gıdaların az miktarda tüketildiği gruplar da söz konusudur. Bu nedenle bu sorunun asıl yanıtı kişinin hangi vejetaryen sınıfına dahil olduğuna bağlı olarak değişecektir.
Vejetaryenler Ne Yemez?
Vejetaryen beslenmede balık, kümes hayvanları, süt ve süt ürünleri sınırlı miktarda tüketilebilir ya da hiç tüketilmeyebilir. Ancak bu konuda kesin olan bir şey vardır ki o da kırmızı ettir. Vejetaryen beslenmede kırmızı ete yer yoktur
Vejetaryen Çeşitleri
Vejetaryen beslenme modelinde, pek çok alt grup bulunur. Kimi hayvansal gıdayı asla tüketmezken kimi az miktar tüketebilir. Genel olarak bakıldığında vejetaryen türlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.
- Lakto-ovo-vejetaryen: Lakto sütü, ovo ise yumurtayı simgeler. Bu kişiler et, balık ve kümes hayvanı katiyen yemezler ancak yumurta ve süt ürünlerini tüketebilirler.
- Lakto vejetaryen: Et, balık ve kümes hayvanlarının yanı sıra yumurta dahi tüketmezler. Diyetlerinde hayvansal gıda olarak tükettikleri tek ürün süttür.
- Semi vejetaryen: Et, balık ve kümes hayvanlarını ara sıra tüketirler. Semi vejetaryen beslenme için genel bir vejetaryen yeme modeli demek mümkündür.
Vegan ile Vejetaryen Arasındaki Fark
Vegan ve vejetaryen beslenme birbirine karıştırılan iki beslenme tarzıdır. Temel olarak birtakım farklılıkları söz konusudur.
Vejetaryenler et ürünlerini tüketmezler ancak veganlar hayvansal gıda sınıfına giren yumurta ve peynir dahil hiçbir ürünü tüketmezler.
Vejetaryenler etten alamadıkları proteini hayvansal gıdalardan almayı tercih ederken veganlar bitkisel alternatif arayışına girerler.
Veganlar makyaj ürünü dahil hayvanlar üzerinde test yapılan hiçbir ürünü kullanmazlar.
Vejetaryen Peynir Yer mi?
Vegan ya da katı vejetaryen grupta yer alan kişiler et, balık, kümes hayvanlarının yanı sıra yumurta, süt ve süt ürünleri dahil hiçbir hayvansal ürünü tüketmezler. Vejetaryen türleri içinde peynir tüketen de vardır tüketmeyen de. Bu nedenle sorunun asıl yanıtı kişinin hangi türe yakın olduğuyla ilintilidir.
Vejetaryen Süt İçer mi?
Kırmızı etin hiç tüketilmediği, balık ve kümes hayvanlarının ise tercihe bağlı olarak tüketildiği bir beslenme modeli olan vejetaryen beslenmede zaman zaman süt ve süt ürünleri tüketilebilir. Asla tüketmeyen bir grup da vardır ancak bazı vejetaryen türlerinde süt ve süt ürünlerinin tüketimi söz konusu olabilir.
Vejetaryen Balık yer mi?
Vejetaryenlerin katı bir şekilde asla tüketmediği et türü kırmızı ettir. Kırmızı etin asla tüketilmediği beslenme tarzında zaman zaman balık ya da kümes hayvanları tüketilebilir. Yanı sıra süt ve süt ürünleri, yumurta gibi ürünler de tüketilebilir.
Vejetaryen Yumurta Yer mi?
Vejetaryen beslenme türlerinden biri olan ovo vejetaryen sınıfında yumurta tüketilir. Yumurta yemelerine karşın süt ürünlerini tüketmekten kaçınırlar. Lakto-ovo vejetaryen sınıf ise hem yumurta hem süt ürünlerini tüketebilirler.
Kırmızı Et Yemeli mi Yememeli mi?
Kırmızı etin önemi yadsınamaz. Kırmızı etin çok kaliteli hayvansal kaynaklı bir protein kaynağı olmasının yanı sıra demir, B12 vitamini açısından da oldukça önemli bir besindir. Protein, vücuttaki dokuların gelişmesi, yeni dokuların oluşması ve hasar gören dokuların tamiri için gereklidir. Ayrıca ette yüksek miktarda, kırmızı kan hücreleri için çok gerekli olan B12 vitamini, yanı sıra deri sağlığı ve yeni hücrelerin yapılanması için çinko bulunur. Kansızlık problemi için özellikle kadınların kırmızı et tüketimine özen göstermeleri gerekir. Çünkü kırmızı ette yüksek miktarda demir bulunur.
Sağlık açısından daha faydalı olduğu düşüncesiyle vejetaryen beslenmeyi tercih edenlerin, bu beslenme şeklini tavsiye edenlerin, konuyu derinlemesine araştırıp yeniden değerlendirmesinde fayda vardır. Evet, ette yüksek oranda bulunan doymuş yağ ve kolesterolün birtakım zararları mevcuttur. Ancak aşırı tüketilmediği takdirde, hayvansal gıdaların pek çok yararı olduğu da bir gerçektir. Ayrıca, vejetaryen beslenmenin kanser riskini artırdığı veya azalttığı kesin olarak ortaya konulmuş değildir.
Yeterli ve Dengeli Beslenmenin Önemi
Beslenme; büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için besinlerin organizmaya alınmasıdır. Beslenme, kalıtım ve çevre koşulları ise insan sağlığını etkileyen önemli etmenlerdir. İyi dengelenmiş vejetaryen diyetleri normal büyüme ve gelişimi sağlayabildiği gibi; kalp-damar sağlığı, kanser, diyabet, tansiyon gibi birçok hastalığa olumlu etkide de bulunabilmektedir.
Ancak vejetaryen beslenme diyeti, uzmanların önerilerine göre eksik olarak organizmaya alınan protein, kalsiyum, demir, çinko, B12 vitamini, D vitamini, yağ asitleri ve iyot bileşenlerine göre sağlık açısından sorun yaratmayacak şekilde planlanmalıdır. Çünkü yanlış beslenme vücut direncini azalttığı gibi hastalıklara yakalanma olasılığını artırmakta ve hastalıklar daha ağır seyretmektedir.
Sağlıkla kalın.
