Aşırı tatlı tüketmek sağlığa zararlı olduğu halde tatlı yeme arzusunu tetikleyen nedir? Birçok bilim insanı, hayatta kalma mücadelesinde şekerin kilit bir role sahip olduğunu, bu nedenle şeker arzumuzun içgüdüsel olarak kamçılandığını iddia etmektedir. Bu arzumuzu kontrol altına alamadığımız durumlarda şeker bağımlılığı kaçınılmaz bir hal alır.
Şeker Bağımlılığı Nedir?
Konu bağımlılık denince akla ilk zararlı maddeler geliyor olsa da masum gibi duran şeker de ciddi bir bağımlılık sebebidir.
Şeker bağımlılığı, beynin zevk merkezlerini harekete geçiren ve şekere karşı yoğun bir müptela durumu yaratan bir sağlık sorunudur. Diğer bir deyişle tatlıya karşı aşırı düşkün olma halidir. Çok şeker tüketmek yalnızca kilo ve benzeri gibi durumlara yol açan bir sağlık sorunu değil aynı zamanda ciddi bağımlılıkların oluşmasına yol açan hayati boyutta önemli bir durumdur.
Aşırı Şeker Tüketimi Belirtileri Nelerdir?
Fazla şeker tüketimi belirtilerinin başında “yetersizlik” gelir. Tatlı ne kadar yerseniz yiyin yine de tam bir doyuma ulaşamıyor ve tatlı yemek size yeterli gelmiyorsa şeker bağımlısı olma ihtimaliniz söz konusu olacaktır. Yanı sıra aşağıdaki belirtiler de okları bağımlılığa çevirebilir;
- Baş bölgesinde ağrı
- Halsizlik ve depresyona yönelik belirtiler
- Düşünce karışıklığı
- Bulantı
- Baş dönmesi
Şeker bağımlılığı en az uyuşturucu bağımlılığı kadar tehlikelidir.
Şeker bağımlılığı her zaman gündem konusu olmuştur. Amerikan Kalp Birliği'nin verilerine göre her kadın günde ortalama 6 çay kaşığı (30 gram) şeker tüketmektedir. Bu veriler erkekler için ise günde ortalama 9 çay kaşığı (45 gram). Maalesef, insanlar günde 20 çay kaşığına (100 gram) yakın şeker tüketmektedir.
İşlenmiş şeker yediğimizde bu şeker kan dolaşımımızda diğer yiyeceklerden çok daha hızlı yayılır. Bu da kan glikoz seviyesinin yükselmesine sebep olur. Bu durumda vücudumuz şekeri kan dolaşımından uzaklaştırmak için insülin hormonunu yayar. İnsülin hormonu şekerin yağ olarak depolanmasına sebep olur. Yükselen kan glikoz düzeyi tekrar eski haline dönse de vücut şekerin verdiği aşırı enerjiyi devam ettirebilmek için daha fazla şeker ister. Yani bu durum kısır bir döngü olarak gerçekleşir.
Şeker; obezite, yüksek tansiyon, yüksek kan basıncı, depresyon, baş ağrısı ve yorgunluk ile bağlantılıdır.
Buna rağmen, birçok birey kendi problemlerinin farkında bile değildir. Peki siz vücudunuzu yeterince tanıyor musunuz? Farkında olmadan çok fazla şeker tüketiyor olabilirsiniz.
Bilim dünyasında şekerin bağımlılık yapıcı özelliği olup olmadığı hala tartışılsa da aslında etkileri diğer bağımlılık yapıcı uyaranlara çok benzemektedir. Şeker yediğimizde kan dolaşımında dopamin yayılır ve dopamin beynin ödül merkezini harekete geçirerek haz alma hissi verir. Bu durum daha fazla şeker yemek istememize sebep olur. Bir süre sonra vücudumuzun şekere tolerans göstermesi sonucu aynı dopamin seviyesinin sağlanması için daha da fazla şeker tüketmemiz gerekir. Ve bırakmak gittikçe zorlaşır. Aşırı alkol tüketimi ve uyuşturucu alımında da belirtiler aynı şekilde gerçekleşir. Hatta kokain bağımlısı farelerle yapılan bir çalışmada farelerin çoğunlukla krema dolgulu bisküviyi kokaine tercih ettiği görülmüştür.
Şeker İhtiyacımızı Nasıl Karşılamalıyız?
Bu size hiç oldu mu? Bir çikolata gördünüz ve bir saniye düşünüp kendinize onu gerçekten isteyip istemediğinizi sordunuz ve HAYIR cevabını aldınız. 10 dakika geçti. Çikolatadan eser yok…
Çok istiyorsunuz ama onu yemenin iyi bir fikir olmadığının da farkındasınız. Sonra onu yemenin ne kadar mantıklı bir davranış olacağına dair bahaneler üretmeye başlıyorsunuz. Kendinize bugün çok sağlıklı beslendiğinizi ve sonraki iki gün hiç tatlı yemeyeceğinizi söylüyorsunuz. Sonra çikolatayı bir güzel yiyorsunuz ve kendinize bunun son olduğunu söylüyorsunuz.
İşte bu yüzden, her zaman elinizin altında taze meyve bulunsun. Atıştırma zamanı geldiğinde sağlıklı bir tercih her zaman yanınızda olmalıdır.
Doğal şekerler tatlı krizinizi önlemek için uygun bir seçimdir. Karbonhidratlar, bitkilerden elde edildiklerinden vücudunuz için yeterli ölçüde şeker almanıza ve aynı zamanda kilonuzu korumanıza yardımcı olacaktır. Bu besinler tam tahıllar, sebzeler, meyveler ve baklagiller olarak sıralanabilir. Besin piramidine göz attığınızda, çoğu insanın gerekli kalorinin yüzde 45 - 65'lik bölümünü karbonhidrat içeren besinlerden elde etmesi gerektiğini fark edeceksiniz.. Bu tat değişikliğine alışmanız bir hafta gibi kısa bir sürenizi alacaktır. Ancak bu şekilde beslenmek uzun vadede büyük değişikliklere sebep olacak ve hayatınızı düzene sokmanızı kolaylaştıracaktır.
Şeker İçeren Yiyecekler Hakkında Bilgi Sahibi Olduğunuza Emin misiniz?
Kilo almanıza yol açan ve içeriği ile korkutan yiyecekler sadece abur cuburlardan ya da tatlılardan ibaret değildir. Şeker içeren yiyecekler, içeriği dikkatli okunmayan paketler aracılığıyla sizi tuzağa düşürüp, kilo almanıza siz farkında olmadan sebep olmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü hazırladığı raporda, hazır gıdalarda belirlenen şeker miktarı ile dünya üzerinde sıradan bir kişinin sıkça tükettiği ürünlerdeki şeker oranlarını listelemiştir. Buna göre dünyada sıkça tüketilen enerji içeceklerinin 1 kutusu 5 buçuk küp şeker içerirken, 500 ml'lik portakal suyunda da 10 küp şeker mevcuttur. Avrupa'da çok yaygın tüketilen tatlandırılmış suyun tek şişesinin 3 küp şeker barındırdığına dikkat çeken listede; 1 kaplık meyveli dondurmada ise tam 25 buçuk küp şekerin olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca 1 kutu koladaki ortalama şeker oranı da listede 7 buçuk küp olarak belirlenmiştir.
Şekerli gıdalardan ziyade listedeki acı ve tuzlu bir takım ürünlerde bulunan şeker oranı ise dikkat çekmektedir. Buna göre makarnalarda sık kullanılan bolonez sosunun tek kavanozunda bile 6 küp şeker vardır. Ayrıca hazır çorbaların paketinde de 5 küp şeker olduğu listede belirtilmiştir.
Listenin ardından Dünya Sağlık Örgütü'nün yayımladığı raporda, günümüz gıda maddelerini tüketen bir kişinin vücuduna günde ortalama 95 (19 küp) ile 101 (20 küp) gram arasında şekerin girdiği ve bunun korkunç bir durum olduğuna dikkat çekilmiştir. Raporda tüketicilere önerilen günlük şeker kullanımı miktarı ise 25 gram olarak belirlenmiştir. Bu miktar yaklaşık 6 küp şekere tekabül etmektedir.
Gizli şekerlerden kaçınmak için, içindekileri mutlaka okuyun. Şu kuralı unutmayın: 'oz' ile biten, glukoz, fruktoz, laktoz, maltoz gibi kelimelerin hepsi ürünün şeker içerdiğini söylemektedir.
Şekerin Vücuda Zararları Nedir?
Tatlının hem biyolojik hem de davranışsal açıdan rahatlatıcı etkisi vardır. Fakat tatlının beyinde bağımlılık yaratan etkisi, şekerli besinler yenmediği zaman mutsuzluk da yaratabilmektedir. Kişi genellikle rahatlamak istediği zaman hemen şekerli olan tatlı ve çikolataya saldırıp ihtiyacından çok daha fazlasını da tüketebilir. En ufak bir moral bozukluğunda gerektiğinden fazla tatlı yemek ve ardından gelen kilo alımı pişmanlık yaşamanıza neden olacaktır. Bu da tatlının anlık rahatlatıcı etkisini mutsuzluğa dönüştürecektir.
Amerikalı bilim insanlarının araştırmasına göre, bisküvi, çikolata, şekerleme gibi birçok hazır gıda ürününde kullanılan, meyve ve sebzelerde doğal halde bulunan fruktozun fazla alımının özellikle strese verilen tepkinin geliştiği ergenlik döneminde depresyonun ve endişe halinin kötüleşmesine yol açtığını gösterdi. Fareler üzerinde yapılan araştırmada fruktozun fazla tüketilmesinin beyni değiştirdiği ve bu durumun da davranışları olumsuz yönde etkilediği ortaya çıktı. Genç ve yetişkin farelere normal ve aşırı fruktoz diyeti uygulayan bilim adamları, 10 hafta sonra hayvanları strese maruz bıraktı. Fazla fruktoz alan genç farelerin daha fazla stres hormonu salgıladığı, depresyon ve endişe belirtilerinin arttığı gözlenmiştir.
Şekerin 11 Etkisi
- İç organları yağlandırır.
- Diyabet hastalığına yatkınlığı arttırır.
- Kalbinize zarar verir.
- Damarlarınızı sertleştirir.
- Kolesterol dengesini bozar.
- Tip 2 diyabete sebep olur.
- Şeker sizi bir bağımlıya çevirir.
- Şeker sizi gözü dönmüş bir canavara çevirir.
- Şeker sizi enerjiye aç bir zombiye dönüştürür.
- Şeker, gülümsemenizi alt üst eder.
- Kırışık ve sarkık bir cildin sebebi olur.
Şeker Nasıl Bırakılır?
Şekerden nasıl kurtulurum sorusunun yanıtı ile devam edelim. Şekeri bırakmak ya da tatlı bağımlılığından kurtulmak elbette kolay değildir ancak birtakım yöntemler de söz konusudur. Bunun için aşağıdakilere dikkat ederek işe başlayabilirsiniz;
- Dengeli beslenmeye odaklanın ve her bir besin öğesinden yeterli miktarda tüketmeye gayret edin.
- Öğün atlamayın ve gün içinde kendinizi uzun süre aç bırakmayın
- Egzersiz ve spor yaparak stres seviyelerinizi minimuma indirmeye gayret edin.
- Uyku düzeninize mutlaka dikkat edin ve kaliteli uyku uyumak için gereken zemini hazırlayın
- Su tüketimini arttırın ve mümkün mertebe vücudunuzu susuz bırakmayın
- Gluten ürünleri ve süt ürünlerini tüketmemeye gayret edin
- Omega 3, ceviz ve balık gibi ürünleri beslenme rutininize ekleyin
- Tüm dikkatlerinize rağmen şeker bağımlılığınızdan kurtulamıyorsanız bir uzmandan destek alın.
Unutmayın; sağlıklı bir beslenme düzeninde günde 3 porsiyon meyve tüketimi uygundur. Meyve şekerinin hızla kan şekerini yükseltmemesi için meyvenin yanında süt, ayran, yoğurt veya kepekli bisküvi önerilmektedir.
Şeker Bağımlılığı Tedavisi
Aldığınız tüm önlemlere rağmen şeker bağımlılığınızdan kurtulamıyorsanız bir uzman desteği ile ilerlemek etkili olabilir. Son yıllarda şeker detoksu olarak bilinen diyet yöntemleri karşımıza sık sık çıkıyor olsa da bu tip detoks uygulamalarının vücudun besin öğeleri gereksinimini tam olarak karşıladığı söylenemez.
Bu tip bağımlılıklar için yapılması gereken en doğru hamle uzman bir hekime danışmaktır. Hekim gözetiminde ve tıbbın ışığı altında yapılan müdahalelerle şeker bağımlılığından kurtulmak mümkündür.
Sağlıkla Kalın.
