Kronik Yorgunluk Sendromu Nedir?
Kronik yorgunluk sendromu; halsizlik, egzersiz sonrası yorgunluk ve uyku ile dinlenememe olarak tanımlanan bir hastalıktır. Sistemik efor intolerans hastalığı olarak da bilinir. Çevresel faktörlerin ve genetik yatkınlığın kronik yorgunluğa neden olduğu düşünülmektedir.
Kronik yorgunluk sendromu teşhisi için tanı testi yoktur. Kan tahlillerinin ve görüntüleme tekniklerinin sonucuna göre olası hastalıklar elenir ve KYS teşhisi konulur. Kronik yorgunluk sendromunun tedavisi ise belirtileri azaltmaya yöneliktir. Yaşam tarzı değişikliği, ilaç ve terapiler ile kronik yorgunluk sendromunun semptomları azaltılabilir.
Kronik Yorgunluk Sendromu Neden Olur?
30-50 yaş arası kadınlarda daha sık görülür ve çabuk yorulma sebepleri hala araştırılmaktadır.
Stres, genetik yatkınlık, bağışıklık sisteminde, merkezi sinir sisteminde veya hormonlardaki bozulmalar kronik yorgunluk nedenleri arasındadır. Özellikle stres kronik yorgunluğa neden olan en önemli faktörlerden biridir. Hem fiziksel hem de psikolojik birçok soruna yol açtığından zamanla kronik yorgunluk sendromuna zemin hazırlar.
Çabuk yorulma sebepleri uzman bir hekim tarafından araştırılmalıdır. Stres seviyeniz yüksekse ve kendinizde sürekli yorgunluk hissediyorsanız vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmalısınız.
Kronik Yorgunluk Sendromu Belirtileri Nelerdir?
KYS olarak da bilinen kronik yorgunluk belirtileri,hayat kalitesini düşüren bazı semptomlara sahiptir. KYS, günden güne, haftadan haftaya, aydan aya sürekli değişen şiddetli belirtiler gösterebilir veya zaman içinde çok değişkenlik göstermez. Yani kronik yorgunluk sendromu belirtileri kişiden kişiye değişebilir.
Aşağıda sıralayacağımız belirtileri en az 6 aydır yaşıyorsanız ve uyku veya dinlenmeye rağmen geçmiyorsa kronik yorgunluk sendromu hastalığına yakalanmış olabilirsiniz.
- Halsizlik ve buna bağlı olarak azalan aktivite seviyesi
- Sürekli yorgunluk hissi
- Egzersiz sonrası aşırı yorgunluk
- Uyku bozukluğu
- Eklem, kas veya baş ağrıları
- Kilo kaybı
- Boğaz ağrısı, bademcik şişmesi veya hafif ateş
- Yüzde veya diğer organlarda uyuşukluk, karıncalanma veya yanma hissi
- Mide bulantısı veya sindirim sorunları
- Kronik öksürük
- Sıcak, soğuk, gürültü, ışık veya alkol hassasiyeti
- Yeterli uyku uyumaya rağmen yorgun uyanmak
- Enerji düşüklüğü
- Hafıza ve konsantrasyon sorunları
- Bilinç bulanıklığı
- Konuşma zorluğu
- Endişe, sinirlilik, panik atak, anksiyete, kişilik değişimleri, dikkat eksikliği
- Düzensiz kalp atışı, nefes darlığı
- Ortostatik intolerans – belirtilerin dik dururken veya otururken kötüleşmesi
- Grip, viral enfeksiyon benzeri semptomlar
- Hassasiyet ve İntolerans
- İşe karşı olumsuz duygular hissetme
Tüm bu belirtiler kronik yorgunluk tanısı için yeterli değildir. Birçok durumda doktorun teşhis koyması için eleme yöntemini tercih etmesi gerekir. Eleme yönteminde benzer belirtilere sahip hastalıklar elenerek doğru teşhisin konulması sağlanır. Kronik yorgunluk birçok hastalıkla benzer belirtilere sahip olduğundan dolayı tanı aşaması uzun sürebilir.
Kronik Yorgunluk Sendromu Teşhisi Nasıl Konulur?
Kronik yorgunluk sendromunun teşhisi zordur. Kalp, akciğer, tiroit ve hatta psikiyatrik hastalıkların belirtileri kronik yorgunluğun belirtileri ile neredeyse aynıdır. Miyaljik ensefalomiyelitis/kronik yorgunluk sendromu (ME/KYS) teşhisi için aşağıdaki soruları cevaplayarak doktor muayenesine hazırlanabilirsiniz.
- Bu belirtiler ne kadar süredir var?
- Bu semptomlardan önce yapabildikleriniz ile şimdi yapabildikleriniz arasında ne gibi farklılıklar var?Yaşadığınız belirtiler bazı şeyleri yapmanızı engelliyor mu?
- Şimdi zor gelen aktiviteleri yapma konusunda ne hissediyorsunuz?
- Hangi aktiviteler sizi kötüleştiriyor?
- Uyumak veya dinlenmek iyi hissetmenizi sağlıyor mu?
- Uyku sorunlarınız var mı?
- Halsiz hissedince size en çok ne yardımcı oluyor?
- Açık düşünme konusunda sorunlarınız var mı?
Doktorunuz hastalığı teşhis etmek için yukarıdaki soruların cevabını değerlendirecektir. Verdiğiniz bilgiler doğrultusunda fiziksel muayene, laboratuvar testleri ve gerekli durumlarda görüntüleme teknikleri kullanılır. Yapılan tüm işlemler olası diğer hastalıkların varlığını ortadan kaldırmak için gereklidir.
Tanı ve teşhis amaçlı yapılan tüm işlemler aşağıdaki hastalıkları elemek için yapılır:
- Mononüklezis veya Lyme hastalığı gibi kronik enfeksiyonlar
- Diyabet, anemi, hepatit veya HIV gibi kronik hastalıklar
- Fibromiyalji gibi sinir sistemi hastalıkları
- Nöromüsküler hastalıkları (kas ve sinir hastalıkları)
- Obstruktif uyku apnesi gibi uyku bozuklukları
- MS hastalığı veya lupus gibi otoimmün hastalıkları
- Kalp veya akciğer hastalıkları
- Hipotiroit gibi endokrin hastalıkları
- Klinik depresyon gibi ruh sağlığı hastalıkları
Yukarıda bahsedilen hastalıklardan sadece birinin laboratuvar sonuçlarında çıkması kronik yorgunluk sendromu olma ihtimalinizi eleyecektir. Ancak sonuçlarda başka bir hastalığa dair belirti bulunmazsa ME/KYS teşhisi alırsınız.
Kronik Yorgunluk Sendromu ile Fibromiyalji Arasındaki Fark Nedir?
Kronik yorgunluk sendromu olan birçok kişi fibromiyalji sendromu (FMS) kriterlerine de uyar. Bu nedenle teşhis aşamasında bu iki hastalık sıklıkla karıştırılır.
Hem kronik yorgunluk hem de fibromiyalji tanısında kullanılan tanı testi yoktur. Aynı zamanda her iki hastalık için de kesin belirtiler bulunmaz. Bu nedenlerden dolayı da iki hastalık da sadece semptomlarla teşhis edilebilir.
KYS ile Fibromiyalji arasındaki en önemli fark birincil semptomlardır. Kronik yorgunlukta birincil semptom halsizlik ve grip belirtileridir. Fibromiyaljinin birincil semptomu ise ağrıdır.
Kronik Yorgunluk ve Fibromiyaljinin Ortak Semptomları
- Halsizlik
- Kronik yaygın ağrı
- Yorgun uyanmak
- Bilişsel sorunlar
- Baş dönmesi ve koordinasyon sorunu
Fibromiyalji teşhisine yardımcı olan en belirgin semptom ciddi ağrı ve uyku bozukluğudur. Hassas nokta muayenesi ve anket uygulaması ile fibromiyalji teşhisi yapılabilir. Ancak kronik yorgunluk sendromu teşhisi diğer hastalıkların elenmesi sonucunda konulur.
Kronik Yorgunluk Sendromu Komplikasyonları Nelerdir?
Diğer kronik hastalıklarda da olduğu gibi kronik yorgunluk sendromu komplikasyonları olan bir hastalıktır. En yaygın komplikasyonlar arasında depresyon, stres ve anksiyete yer alır. Kronik yorgunluk sendromu ile ilişkili komplikasyonlar genellikle psikolojik hastalıkları tetikler.
Bu hastalığı yaşayan kişiler, dengesiz ruh haline sahip olurlar.. Bir gün enerji dolu hissederken diğer gün tamamen tükenmiş hissetmek mümkündür. Bu durum ise moralsizlik ve ümitsizliğe neden olabilir. Psikolojik komplikasyonlarla baş etmek için yaşam tarzı değişimlerinin uygulanması faydalı olacaktır. Ayrıca gerekli durumlarda terapi gruplarından yardım almak da komplikasyon kaynaklı semptomlarla baş edilmesinde izlenen yöntemler arasında yer alır.
Kronik Yorgunluk Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
Kronik yorgunluk tedavisi; kişinin yaşadığı olumsuz belirtileri rahatlatmaya ve yaşam kalitesini artırmaya yöneliktir. Yaşam tarzındaki değişimlerle halsizlik, efor sonrası yorgunluk, uyku sorunları ve bilinç bulanıklığı gibi belirtilerin şiddeti azaltılır ve günlük hayatı en az düzeyde etkilemesi sağlanır. Hastalığınızın şiddetine göre bazı durumlarda ilaç tedavisi de uygulanabilir.
Kronik yorgunluk sendromu için uygulanan birçok tedavi yöntemi vardır. Sizin için en uygun olan tekniği doktorunuz ile birlikte seçip tedavi sürecini başlatabilirsiniz.
Kronik Yorgunluk Nasıl Geçer?
Doktorunuzun tavsiyesi ile yaşam tarzınızda ve beslenme düzeninizde yapacağınız değişimlerle KYS belirtilerini azaltabilirsiniz.
Vücudun Tepkilerini Takip Etmek
Aktivite seviyesini kademeli olarak arttırarak kronik yorgunluk belirtileri ile mücadele etmek mümkündür. İlk olarak vücudu ve verdiği tepkileri tanımak gerekir. Bunu yapmak için yaşanan belirtinin kayıtlarının tutulması oldukça önemlidir.
Kayıt tutma sayesinde hangi fiziksel ve zihinsel aktivitelerin ne gibi belirtilere neden olduğunu anlamak mümkün olur. Ayrıca bu aktivitelerin etkilerini ve vücudun sınırlarını da tespit etmek kolaylaşır. Tutulan semptom kayıtları, doktorun teşhis koyma sürecine de yardımcı olur.
Kademeli Egzersiz Yapmak
Kronik yorgunluk sendromunda egzersiz yapmak oldukça zor olabilir. Zaten yorgun olan vücuda ek egzersiz yükü bindirmek, kalan enerjinin de tüketilmesine yol açar. Ayrıca efor sonrası halsizlik de bu hastalığın en önemli belirtileri arasında yer alır.
Egzersizin günlük yaşamda yer alması, hastalıkla baş etmek için oldukça faydalıdır. Bu nedenle kademeli egzersiz terapisi, semptomları azaltma amacıyla uygulanan en yaygın tedavidir. Bu terapide ilk aşamada düşük seviyeli egzersizle başlanır. Daha sonra egzersiz kademeli olarak artırılmalıdır.
Kademeli egzersiz yapılırken kısa ve hafif tempolu yürüyüşlerle başlamak faydalı olur. Haftada en az 2 gün olmak üzere her gün yapılan 30 dakikalık yürüyüşler vücudu harekete geçirir. Yorgunluk ve halsizlik durumuna göre her gün 1 ya da 2 dakika yürüyüş süresi uzatılabilir. Bunun yanı sıra yoga ve pilates gibi düşük yoğunluklu aktivitelerde denenebilir.
Uyku Alışkanlıklarını İyileştirmek
Kronik yorgunluk uyku ile geçmese bile uyku alışkanlıklarını değiştirmek faydalı olacaktır. Günde en az 8 saat uyumak vücudun dinlenmesine yardımcı olur.
Uyku alışkanlıklarını iyileştirmek için;
- Uyunacak odada telefon ya da bilgisayar bulundurmamak uyku kalitesini artırır.
- Uyumadan önce oda havalandırılmalıdır.
- Omurga sağlığını koruyan yatak ve yastık tercih edilmelidir.
- Her akşam aynı saatte uyumalı, her sabah aynı saatte kalkılmalıdır.
Unutmayın, uyku alışkanlıkların iyileştirilmesi kronik yorgunluk sendromunun semptomlarını azaltmak için faydalı olabilir.
Nefes Alma ve Farkındalık Egzersizleri
KYS genel olarak halsizlik ve sürekli yorgunluk hissi ile tanınsa da önemli psikolojik etkilere sahiptir. Bu sendroma sahip kişiler sürekli mutsuz, bitkin ve isteksiz hissedebilir. Bu nedenle psikolojik faktörlerin düzeltilmesi semptomların azaltılmasına yardımcı olabilir. Kulağa çok basit gelse de nefes alma egzersizleri olumsuz ruh haliyle baş etmeye yardımcı olur. Düzenli ve doğru nefes almak, vücudun ve zihnin rahatlamasına izin verirsiniz.
Terapi ve Psikolojik Danışmanlık
Yukarıda da bahsedildiği gibi kronik yorgunluk durumu kişinin psikolojisini olumsuz etkileyebilir. Bu gibi durumlarda bir uzmandan yardım istemek sorunlarla baş etmeyi kolaylaştırabilir. Destek almadan önce iş hayatı ve özel hayat arasında denge kurmak, atılacak ilk adım olarak karşımıza çıkar. İş hayatındaki yoğunluğun azaltılması, vücudu yoran faktörleri azaltmaya yardımcı olur.
Birçok kişi psikolojik danışmanlık ve terapinin sadece zihinsel değil fiziksel olarak da kronik yorgunluk sendromunu ele alma konusunda yardımcı olduğuna inanmaktadır. Bilişsel davranış terapisi, kronik yorgunluk sendromunda en çok kullanılan terapi yöntemidir. İşlere daha sağlıklı yaklaşmak ve semptomları kötüleştiren kötü alışkanlıklardan kurtulmak için düşünce ve eylemlerin değiştirilmesi hedeflenir. Böylelikle düşüncelerin ve davranışların olumlu yöne doğru belirli şekillerde değiştirilmesi öğrenilir.
Kronik Yorgunluk Sendromunu Azaltmak için Beslenme Önerileri
Düzensiz ve sağlıksız beslenme kronik yorgunluğun neden olduğu halsizlik durumunu daha çok artırabilir. Bu nedenle kronik yorgunluk sendromu yaşayan kişilerin benimsemesi gereken en önemli yaşam tarzı değişimi beslenme ve diyet düzenleri ile ilgilidir.
Kronik yorgunluk sendromu tedavisi için beslenme düzenindeki değişimler hayat boyu izlemeniz gereken sağlıklı beslenme planıdır. Beslenme planını oluştururken beslenme uzmanı ve diyetisyenden destek almak semptomlarla baş etmeye yardımcı olacaktır.
Semptomları azaltmak ve vücudun daha zinde hissetmesine yardımcı olmak için aşağıdaki besinleri düzenli yemeye özen göstermelisiniz:
- Meyveler (özellikle yemişler)
- Sebzeler (özellikle yeşillikler ve turuncu renkli sebzeler)
- Baklagiller
- Tam tahıl veya yarma tahıl
- Balık ve deniz ürünleri
- Soya besinleri (tofu veya tempeh)
- Mayalanmış süt ürünleri (yoğurt veya kefir)
- Zeytin yağı, avokado, kabuklu yemiş ve çekirdekler gibi sağlıklı yağlar
- Bitter çikolata (kontrollü tüketim)
- Baharatlar ve bitkisel ürünler (taze veya kurutulmuş)
Buna karşılık bazı besinler ve beslenme şekilleri de vücudu daha fazla zorlayarak halsizlik ve yorgunluk halini arttırabilir. Bu nedenle aşağıdaki yiyeceklerden uzak durmak, genel vücut zindeliği için faydalı olabilir.
- Fast food ve kızarmış gıdalar
- Donmuş veya paketli yemekler
- Paketli atıştırmalıklar
- Tatlandırılmış içecekler
- Şeker veya beyaz unla yapılan yiyecekler
- Omega-6 yağı içeren margarin veya yağlar
- Alkol
- Kafein
Tüm bu faktörler ele alındığında ME/KYS zor ama baş edilebilir bir hastalıktır. Yaşam tarzındaki değişimler, sağlıklı beslenme ve hafif tempolu egzersizler sayesinde hastalıkla baş etmeyi öğrenebilirsiniz. Böylelikle günlük hayatınıza devam etme enerjisini tekrardan kazanabilirsiniz. Bu süreçte önemli olan size her konuda yardımcı olabilecek bir doktor ile işbirliği içinde olmanızdır.
Sağlıkla kalın.
