Crush sendromu enkaz altında kalma, ezilme, sert darbe alma ya da uzun süre hareketsiz kalma durumlarından kaynaklanan ciddi bir klinik tablodur. Kastaki ezilme neticesinde oluşan hasarla başlayan ancak ilerleyen safhalarda organlar dahil olmak üzere vücudun birçok yerini tehdit eden bu sendrom, hızlı ve etkili bir şekilde tedavi edilmezse insan hayatı için büyük risk oluşturur.
Bu yazımızda Crush sendromuna dair detaylı bilgileri bulabilirsiniz.
Crush (Ezilme) Sendromu Nedir?
Crush (kıraş okunur) sendromu nedir kısaca bahsederek söze başlayalım. Crush sendromu deprem, maden kazası, patlama, çığ altında kalma gibi kazaların ardından kasların ezilmesine bağlı olarak vücutta gelişen bir sendromdur. Bu sendrom, uzun süreli sıkışma ve hareketsiz kalma neticesinde meydana gelir. Kaslarda ağır ezilmeler ve yaralanmalar oluşur bu da sendromun gelişmesine yol açar.
Özellikle göçük altında kaldıktan sonra ortaya çıkan Crush sendromu ilk olarak 1909 yılında gerçekleşen Messina depreminde gözlendi. Enkazdan çıkan kişilerin vücutlarında ödemler görüldü ve gittikçe halsizleştiren bir tablo gelişti. Keza aynı durum 17 Ağustos Gölcük depremi sonrasında ortaya çıktı; enkaz altından sağ kurtulan onlarca insan Crush sendromu nedeniyle hayatını kaybetti.
Crush Sendromu Neden Olur?
Ezilme şeklinde olan yaralanma, uzun süreli sıkışma ve hareketsiz kalma sonrası ortaya çıkan Crush sendromunda, kaslar ciddi boyutta ezilir ve eğer hızlı ve etkili bir tedavi uygulanmazsa ne yazık kişi ölümle burun buruna gelebilir. Ağırlık ve baskı neticesinde vücuttaki dokular hasar görür, çatlar ve bozulur. Vücuttaki su kaybına ve dokulardaki hasara bağlı olarak böbrek yetmezliği, kalp ve solunum yetmezliği görülebilir. Sonrasında ortaya çıkan kas şişmesi ise Kompartman sendromuna yol açabilir.
Kompartman sendromundan da kısaca bahsedelim. Kompartman sendromu kol ve bacak kaslarında oluşan basıncın ciddi seviyeye ulaşması neticesinde ortaya çıkar. Kaslardaki basınç arttıkça damarlar tıkanır ve kangren ya da uzuv kaybı gibi ciddi durumlar telaffuz edilmeye başlanır.
Crush Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Crush sendromu, enkaz altından çıkar çıkmaz kendini belli etmeyebilir ancak ilerleyen saatlerde kişinin tablosunu baştan sona değiştirebilir. Crush sendromunun belirtilerinden birkaçını aşağıda paylaşalım.
- Enkaz altında kalan ve sıkışan uzuvlarda birtakım hareket bozuklukları gelişebilir. Örneğin şişkinlik, gerginlik hissi oluşabilir. Yaralanan kişi ilk başlarda sağlıklı gibi dursa da eğer Crush sendromu meydana geldiyse bir süre sonra başta böbrek olmak üzere kalp ve akciğerlerinde ciddi belirtiler ortaya çıkar.
- Crush sendromunun ilk belirtilerinden biri idrar rengindeki koyuluktur. Uzun süre sıvı alamamaktan kaynaklanan idrar rengindeki koyuluk başta normal gibi düşünülse de aynı zamanda Crush sendromunun ciddi bir belirtisidir. Crush sendromu gelişen kişide idrar rengi kahverengiye dönebilir.
- Kişide bir süre sonra halsizlik belirebilir. Yanı sıra tansiyon sorunları yaşanabilir ve ani şok durumu gelişebilir.
- İlerleyen aşamalarda mide bulantısı ya da kusma gözlemlenebilir.
- Nefes darlığı da belirtiler arasında yerini alabilir. Vücut dokularındaki hasar sonucu kişide nefes darlığı gelişebilir.
- Titreme de belirtilerden biri olabilir. Vücuttaki dokuların bozulması neticesinde titreme ya da kas spazmları görülebilir.
- Aynı şekilde dokuların bozulması sonucunda vücutta ciddi bir ağrı gözlemlenebilir.
- Crush sendromunun ilk ve en büyük etkisinin böbrekler üzerinde olduğundan bahsetmiştik. Bu bağlamda kanda ciddi yükselişler yaşanabilir. Kandaki üre, ürik asit, potasyum gibi değerler normal değerlerin üzerinde seyredebilir.
Crush Sendromu Kalıcı mıdır?
Enkaz altında uzun süre hareketsiz ve baskı altına kalan kas dokularının hasar görmesi nedeniyle oluşan Crush sendromu, hayati boyutta sonuçlar doğurabilecek ciddi bir tıbbi tablodur. Crush sendromunun kalıcı olup olmaması kişinin mevcut durumuna bağlı olarak değişecektir. Yapılan hızlı, doğru ve etkili müdahalelerle hastanın daha fazla zarar görmesi engellenebilirken, zamanında yapılmayan müdahaleler hayati riskler doğurur. Crush sendorumu neticesinde ani ölümler ya da kalıcı hasarlar ortaya çıkabilir ancak bu durum tamamen hastanın mevcut sağlık durumuna göre netlik kazanacaktır. Bazı hastalarda kısa sürede toparlanma sağlanırken, bazı hastaların klinik bulguları daha farklı olabilir. Durumun kalıcı olup olmadığı ancak doktor tetkiklerinin ardından belli olacaktır.
Crush Sendromu Deprem Dışında Hangi Durumlarda Gelişir?
Ezilme ve baskı altında kalınan hemen her durumda Crush sendromu söz konusu olabilir. Özellikle depremin ardından uzun süre enkazda kalınması neticesinde oluştuğu bilinse de pek çok sebepten ötürü Crush sendromu tetiklenebilir. Crush sendromumun deprem dışında gelişebildiği durumlardan birkaçı şunlardır:
- İş kazaları
- Madende oluşan göçükler ya da maden kazaları
- Trafik kazaları
- Toprak kayması gibi doğal afetler
- Bazı enfeksiyonlar
- Vücudun gereğinden fazla egzersize maruz kalması
- Aşırı alkol tüketimi
- Kas dokusunun bir sebepten uzun süre baskıya maruz kalması
Crush Sendromu Tedavisi
Crush sendromunda hızlı ve etkili müdahale hayat kurtarır!
Dokuların zedelenmesi sonucu ortaya çıkan Crush sendromuna eğer zamanında müdahale yapılmazsa uzuv kaybı ve hatta ölümle sonuçlanabilen durumlar gelişebilir. Bu sendromun ileriki aşamalarda böbrek yetmezliğine yol açabileceğinden bahsetmiştik. İlk olarak böbreklerdeki olumsuz etkiler azaltılmaya çalışılır. Bu amaçla ilk başvurulan yöntemlerden biri kandaki sıvı oranının arttırılması olacaktır. Crush sendromunda tedavi mutlaka alanında uzman kişiler tarafından hızlı bir şekilde gerçekleşmelidir. Enkaz altından çıktıktan sonra yapılan ilk yardımın ardından hasta mutlaka en yakın hastaneye ulaştırılmalı ve tedavisine kısa sürede başlanmalıdır.
Deprem hayatımızın “aniden” gelişebilen bir gerçeği ve buna yapacağımız bir müdahalemiz ne yazık ki yok. Ancak deprem anına müdahale edemesek de sonrasında oluşabilecek sağlık sorunlarımız için kendimizi güvence altına alabiliriz. Evlerimiz için Zorunlu Deprem Sigortası (DASK) yaptırabildiğimiz gibi hayatımız için de tamamlayıcı sağlık sigortası ya da özel sağlık sigortasından faydalanabiliriz.
Maddi ve manevi büyük kayıpların, hasarların meydana geldiği deprem felaketi sonrasında gelişebilecek sağlık sorunlarını güvence altına almak için web sitemizi inceleyebilir ve poliçeler hakkında detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Önemli Not: İçeriğimiz herhangi bir öneri niteliğinde değil yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Semptomlar ve tedavi şekli tamamen kişinin mevcut sağlık durumuna göre gerçekleşmektedir. Bu nedenle sağlığınızla ilgili en doğru ve kati bilgiyi yalnızca doktorunuzdan alınız ve doktorunuzun onayı olmadan hiçbir tedavi protokolü uygulamayınız.
