Çocuklara Paranın Ne Olduğunu Öğretme Taktikleri

blog-image

Para eğitimi, çocukları eğitirken genelde göz ardı edilen veya pek üzerinde durulmayan bir konudur. Her ne kadar okul yaşlarında çocuklara harçlık verilmeye başlanılsa da, esasında çocukların para ile tanışıklığı çok daha önce gerçekleşmektedir. Çocuklara paranın ne olduğunu öğretme taktikleri vardır. Mesela alınan bayram harçlığı, anne-babanın alışverişine tanıklık etme ya da kendisine verilen bir miktar para ile yakındaki bakkaldan bir şey almasının istenmesi gibi birçok durum insanların para ile ilgili tutumları hakkında çocukların bilgi sahibi olmasını sağlamaktadır.

Çocuklarına parayı nasıl doğru bir şekilde harcamaları gerektiğini öğretmek isteyen ebeveynler, öncelikle kendilerinin parayla olan ilişkisini gözden geçirmelidir. Çocuk, malı saçıp savuran veya gereğinde fazla kısan bir anne-baba modeli ile karşı karşıyaysa, büyük olasılıkla çocukta da aynı tutum gerçekleşecektir. Dolayısıyla para harcama konusunda çocuklarımızda oluşmasını istemediğimiz davranışların önüne geçebilmek için, kendi para anlayışımızı gözden geçirmek ve çocuğa kötü örnek olabilecek davranışlardan uzak durmamız gerekmektedir.

Çocuklara paranın ne olduğunu, ne işe yaradığını zamanı geldiğinde öğretmek gerekir. Peki uygun zaman ne zaman? Nasıl açıklanabilir para? Çocuğa yokluk korkusuna sebep olmadan, gelecek kaygısı yaşatmadan, yada savurgan yaşamasına sebep olmadan paranın gerekliliğini, biriktirmeyi, gerektiği kadar harcamayı nasıl öğretmeli?

Çocuklara Yabancı Dil Öğretmenin Yolları başlıklı yazımız da ilginizi çekebilir.

Harçlık Vermeye Ne Zaman Başlanmalıdır?

Diğer alanlarda yapılmış çalışmalarda olduğu gibi finansal eğitimle ilgili bir öğretim stratejisi düzenlenirken çocuğun gelişme düzeyi göz önünde bulundurulmalıdır. Yaşa uygunluk, çocuklara para hakkında bilgilerin öğretiminde bir anahtar öğedir. Ebeveyn çocuğunun, eline para vermek için yeteri kadar büyük olmadığını düşünebilir; ancak çocuklarda henüz okul öncesi çağdayken, sayılar ve ölçüm gibi kavramlar gelişmektedir. Son çalışmalar, çocukların çoğunun 3 yaşındayken para hakkında bilgi almaya ve ürünlerin nasıl satın alındığını ve satıldığını öğrenmeye hazır ve istekli olduklarını, 5 yaşına geldiklerinde ise çoktan tasarruf yapmaya başladıklarını göstermiştir.

Çocuklara düzenli olarak harçlık verilmelidir.

Çocuklara para yönetimini öğretmenin anahtarı, erken yaşta hatta okul öncesinde kendi parasını yönetme sorumluluğunu vermektir. Para yönetimi becerilerini en iyi öğretme yolu olan harçlık, ebeveynler tarafından düzenli olarak verilerek çocuklar için eğitici bir araç olarak kullanılabilir. Harçlıkla çocuklar:

  • Matematiği,
  • Harcamalarını planlamayı,
  • Doğru satın alma kararları vermeyi,
  • Satın alacaklarını tam değeriyle elde etmeyi,
  • Sınırlı kaynaklarını yerinde kullanmayı,
  • Tasarruf yapmanın ve hayır kurumlarına bağışta bulunmanın yararlarını öğrenirler.

Çocuklarınıza istedikleri her şeyi almalarına izin vermeyin.

Küçük çocuklar paranın sınırsız olduğunu düşünebilir. Özellikle günümüzde, kredi kartlarıyla alışveriş yaparken sizi gören çocuklarınız, “Her istediğimizi o plastik kartlarla alabiliriz.” düşüncesine kapılabilir. Çocuğunuza, paranızın sınırsız olmadığını açıklamalısınız. Ancak bunu yaparken asla “Paramız bitince sokaklara düşeriz, evimiz olmaz, ekmek alamayız.” gibi açıklamalar yapmamalısınız. Çocuğunuzu korkutmadan “ Paramız sınırsız değil, ihtiyaçlarımızı karşılayacak kadar var. Ancak gerekmeyen şeylere çok fazla harcarsak, daha sonra ihtiyacımız olan şeyleri almakta zorlanırız.” gibi bir açıklama uygun olanıdır.

Çocuklarınıza bahaneler üretmeyin.

Çocuğunuza istediği şeyi almadığınız için bir bahane üretmeniz onun paraya karşı bakış açısını değiştirebilir. Çocuk paraya karşı olumsuz ve gerçek dışı bir tutum geliştirebilir; parayı bir şey satın alamadığınızda hatalı nesne konumuna sokar ve para bulunduğu anda harcanılması gereken bir nesne olarak görmesine neden olabilir.

Çocuğunuza parayı öğretirken, gelecek için sağlıklı bir ilişki kurabilmesi açısından, dikkat etmeniz bazı noktalar var. Örneğin çocuğa sürekli “Param yok” demek… Evet çocuklar her istediğini istediği an elde etmemeli, böyle bir hayat çocuğun gelecekte doyumsuz olmasına sebep olur. Ancak bunu engellemek için çocuğa sık sık paranın olmadığını, yetmediğini söylemek, yanında para konusunda olumsuz çok fazla konuşmak, çocukta gelecek kaygısına yol açar. Bu kaygı çocukta çalmak, saklamak, olmadık şeyleri biriktirmek gibi sorunlara bile sebep olabilir.

En küçük çocuklar bile “paramız yetmez” bahanesine karşı hazırlıklı hale geldi. Yapılan güncel bir araştırmaya göre çocukların yüzde 68'i bunu söyleyen ebeveynlere inanmıyor. Çocuklarınıza istekler ve ihtiyaçlar arasındaki farkları açıklayın ve samimi olun.

Çocuklara harçlığın dışında ek para kazanma fırsatı verilmelidir.

Çoğu ebeveyn, harçlığı haftalık ev işlerine dayalı olarak vermeye eğilimlidir, fakat bu bir hatadır. Eğer çocuk paraya ihtiyaç duymazsa hoşlanmadığı için ev üretimine katkıda bulunmaz. Örneğin, banyoyu temizlemenin 2 TL'ye değmeyeceğini düşünür. Diğer taraftan düzenli bir gelir olmaksızın paranın nasıl yönetileceğini öğrenmek mümkün değildir ve bir hafta alınmazsa tutarlılık sağlanamaz.

Çocuklar, günlük ev işlerini yapmanın aile üyeliğinin bir parçası olduğunu anlamalıdırlar. Sağlıklı ailelerde bütün üyeler ev üretimine katkıda bulunurlar ve tüm katkılar değerlidir. Bu nedenle yetişkinler, ailenin günlük işlerini yaptığı için çocuklarına ödeme yapmamalıdırlar.

Diğer taraftan çalışmanın değerini onlara öğretmek gerekir. Bu nedenle çocuğun ek para kazanmasına izin verecek düzenli bir iş sağlanabilir; bahçeyi yapraklardan temizlemek, pencereleri silmek, çimleri kesmek, araba yıkamak, kiler veya garajda temizlik sorumluluğu almak gibi. Bu, onların temel harçlıklarına ilave para sağlayan bir yoldur.

Çocuğun günlük ev işlerini yerine getirmekle ek para alma sıklığı ve miktarı dikkatlice düşünülüp planlanmalıdır. Sorumluluklarının neler olduğunu ve yerine getirmediğinde ne gibi sonuçlarla karşılaşacağını anladığından emin olunmalıdır. Günlük ev işleri, çocuğun doğal gücünden yararlanmak için ve onun yardım etmek istediği alanda kullanılmalıdır. Bu nedenle birkaç eğlenceli ve ilginç ev işi bulmaya çalışılmalı, hatta bu konuda çocuğun fikri de alınmalıdır. Her ev işinin değerine bağlı olarak bir iş listesi yapılabilir, yanlarına ücretleri yazılabilir ve buzdolabı gibi evin görünen bir yerine asılabilir. Sonra çocuğun yapmak istediği işi seçmesine izin verilmelidir. Çocuğu bıktırmamak adına günlük ev işlerinin sadece bir kısmını üstlenmesi istenmelidir ve bu işleri yaptığı için çocuk övülmelidir.

Paranın üç işlevi olduğu çocuklara anlatılmalıdır.

Çocuğun para ile tanışmaya başlamasıyla anne-babanın çocuğu para ile ilgili konularda bilinçlendirmesi gerekmektedir. Paranın bir hedef değil ihtiyaçlarımızı gideren bir araç niteliği taşıdığını anlatmalıyız.  Para kazanmak için çalışılması gerektiği, paranın zahmetle elde edildiği, birikimin önemi, ihtiyaç dışı harcamalarının lüzumsuzluğu, şahsi ihtiyaçları karşıladığı gibi, ihtiyaç sahiplerine de yardım edilmesi gerektiği vs. çocuğun yaşına uygun, onun anlayacağı bir dilde örnekleriyle anlatılmalıdır.

Paranın Üç İşlevi

Harcamaları da “istek” ve “ihtiyaç” olmak üzere ikiye ayırmalı, ihtiyacın öncelikli olduğu çocuğa anlatılmalıdır. Çocuklar sadece anne-babalarının anlattıklarıyla değil gördükleriyle de öğrenirler. O yüzden alışveriş yapıldığında çocuğu da yanında götürmekte hatta ortam müsaitse kasiyere parayı çocuğun vermesini sağlamakta fayda vardır. Çocuk böylece alınan eşyaların bir bedel karşılığında alındığını görerek deneyim kazanacaktır.

Çocukları tasarrufa teşvik ederken, her hafta harçlıklarından ayıracakları tasarruf miktarına mantıklı şekilde karar vermelerine yardım edilmelidir. Harçlıklarının en az %10'u tasarrufa ayrılmalıdır. Tasarrufa para ayırmayı kolaylaştırmak için de harçlık elverdiğince bozuk para şeklinde verilmelidir. Örneğin harçlık 1 adet 5 TL yerine 5 adet 1 TL şeklinde ödenmelidir.

4 veya 5 yaşlarındaki oldukça küçük bir çocuğun belirli bir oyuncağı istediği hayal edilebilir. Ebeveynin hiçbir şey söylememektense “Biz bunun için para biriktireceğiz” yanıtını vermesi daha doğru olur. Doğrudan tasarruf yapılamıyorsa, harcamaların bir kısmı azaltılabilir ve bir kavanozun içinde biriktirilebilir. Biriktirilen miktarın görülebilir olması için kavanoz şeffaf olmalıdır. Süreci hızlandırmak için kavanozdaki miktara istendiği kadar ekleme yapılabilir. Yeterli miktara ulaşıldığında, çocuğun kavanozdaki parayı alıp doğrudan mağazaya gidip oyuncağı satın almasına izin verilmelidir. Bu davranış, para tasarrufunun önemini çocukların erken yaşta öğrenmelerine yardımcı olacak belirli bir derstir. Çünkü bu yolla çocuk tasarruf deneyimine sahip olur ve söz konusu oyuncak onun için bir ödül haline gelir. Böylece çocuğun, tüm tasarrufların aslında ertelenmiş harcamalar olduğunun farkına varması sağlanır.

Ebeveynler çocuklarına finansal konulardaki temel kavramları kendi ifadeleriyle açıklamalı, onlara düzenli harçlık vererek harcama sorumluluklarını üstlenmelerine izin vermelidirler. Böylece onların yetişkin olduklarında sağlıklı finansal kararlar verebilmeleri için gerekli zemini hazırlamış olurlar.

Para Yönetimi Becerilerini Öğretmek için Yapılması ve Yapılmaması Gereken Uygulamalar

  • Harçlık, para yönetimi becerisini öğretmek için her hafta aynı günde benzer tutarda verilmeli, günlük ev işleriyle ilişkilendirilmemeli ve ödeme zamanı geciktirilmemelidir.
  • Miktar artışları çocuğun yaşıyla orantılı olmalı, ihtiyaçlarına göre belirlenmeli ve komşuların verdiği miktara göre değil ailenin ekonomik durumuna göre ödenmelidir.
  • Paranın ne için kullanılabileceği anlatılmalıdır. Ancak çocukların harcamaları kontrol edilmemeli, paralarıyla nelere harcama yaptıkları sorulmamalı, kendi harcama hatalarından da bir şeyler öğrenmelerine izin verilmelidir.
  • Harçlıklarının küçük bir miktarını tasarruf hesabına aktarmaları ve her ay tasarruflarına ne kadar ekleme yaptıklarını hesaplamaları teklif edilmeli; ancak bu konuda ısrarcı olmamalı; diğer taraftan bütün paralarını tasarruf hesabına yatırmalarına izin verilmemelidir.
  • Harcamalarını sınırlamamalı ve çocukları bıktıran çok uzun süreli tasarruf amaçları belirlememelidir.
  • Ekstra harcamaları için çocuklara kural dışı para yardımında bulunmamalıdır. Onun yerine evin civarındaki belirli işleri yaptırmakla çocuklara ek para kazanmaları için fırsat verilmelidir.
  • Harçlık, kötü davranışı cezalandırma veya iyi davranışı ödüllendirme aracı olarak kullanılmamalıdır.
  • 15-16 yaşlarına geldiklerinde, giysi, sosyal aktiviteler ve diğer maddelere harcama yapmaları için çocukların kullanabilecekleri kendilerine ait bir bütçe geliştirmelerine yardım edilmelidir.

Sağlıkla kalın.

Yayımlanma Tarihi: 7 Şubat 2018 Çarşamba

Güncellenme Tarihi: 13 Şubat 2024 Salı

Bu makale size yardımcı oldu mu?

Bildiriminiz için teşekkür ederiz.

Geri bildiriminiz bizim için önemli. Size daha iyi bir deneyim sunmamız için lütfen görüşlerinizi yazınız.

Bunlar da ilgilinizi çekebilir

Doğum İznine Çıkmadan Önce Finansal Olarak Hazır Mısınız?

Doğum İznine Çıkmadan Önce Finansal Olarak Hazır Mısınız?

Hamile olduğunuzu öğrendiğiniz gün, büyük ihtimalle hayatınızın en mutlu günlerinden bir...
Aile
8 Ocak, Pazartesi
Tümünü oku
Çocuklarınıza Finansal Sorumluluğu Öğretmek İçin 6 İpucu

Çocuklarınıza Finansal Sorumluluğu Öğretmek İçin 6 İpucu

Çocuğunuza düşkün bir annesiniz. Hedefiniz “dünyanın en iyi annesi” olmaktı....
Aile
18 Ocak, Perşembe
Tümünü oku
Boşanma Süreci: Finansal Olarak Ayakta Kalmak için 5 ipucu

Boşanma Süreci: Finansal Olarak Ayakta Kalmak için 5 ipucu

Evlilik hayatına ilk adımınızı attığınızda , düşüneceğiniz en son şey bir gün boşanmaktı...
Aile
19 Ocak, Cuma
Tümünü oku

Tüm sağlık sigortası tekliflerini karşılaştırın

İhtiyacınıza ve bütçenize en uygun sağlık sigortasını kolayca bulun.

Listele
write-us-icon

Bize yazın

Danışmanlarımızla yazışın, uzman desteğimizden yararlanın.

tamamlayicisaglik@gencsigorta.com
urgent-icon

Acil mi? Bizi arayın

Çalışma saatlerimiz hafta içi 09:00 - 18:00

(0216) 368 45 45
call-icon

Sizi arayalım

Numaranızı bırakın uzman danışmanlarımız en kısa sürede sizi arasın.

Numaranızı bırakın